Wielkanocna przygoda z gąsiorem

Goiczek to zielona gałązka przystrojona papierowymi ozdobami czy kolorowymi wstążkami, którą w wielkanocny poniedziałek nosiło się po domach z życzeniami pomyślności. Swoją tradycją goik sięga czasów pogańskich, kiedy w ten sposób wieściło się przybycie wiosny, odrodzenie się przyrody. 

W tradycji Śląska Cieszyńskiego "chodzyni z goiczkym" nie jest może tak popularne obecnie, jak choćby "chodzyni mikołajów" czy "chodzyni z połaźniczkom" w okresie Świąt Bożego NArodzenia, ale występuje np. w Strumieniu - Zob. Goiczek zielony pieknie przystrojony

We wspomenieniach i podaniach możemy wyczytać, że dawniej był to powszechny zwyczaj.

O przygodzie pewnych dziywczont podczas noszenia goiczka przeczytać możemy na przykład w książce „Podania i legendy Śląska Cieszyńskiego. Antologia”.

 „Z Goiczkym”  (opracowana przez Lidię Szkaradnik)

W Pyndziałek Wielkanocny sie słóńce wczas łobudziło i gibko zozdrziło do chałupy u Cieślarów za potokym. Nale tam już wszyscy byli downo na nogach. Gazda prziniós krowóm siana a kuróm łobilo, gaździno doiła krowy, a dziecka szolóntały sie po chałupie i nuchciły za kónskym babki abo murzina.

Nejmłodszy bajtel, Karlik, stoł przi łóżku i drził sie jako stare gacie. Dziywczynta Jewka i Zuzka plótły warkocze przed zdrzadłym, wiónzały maszki i łoblykały szaty na lepsze, dyć pujdóm do dziedziny z goiczkym, do kupy z Marynkóm łod Bujoka.

[…]

Starszo dziełucha, Zuzka, biglowała hónym kabotek, nie dała se pozór i kapke go spoliła. Łodewrziła dwiyrze do korzón.

[…]

Zuzka nimiała łopowogi prziznać sie mamulce, że kapke popoliła kabotek. Gańba jóm było i poszła na pojczki do ciotki, co miyszkali z nimi do kupy. Ciotka wycióngli z trówły łoblyczke i dali dziywczyńciu.

[…]

Goiczek był ustrojóny szumnymi bandlami i malowanymi wajcami.

Kole potoka je chałupa, co w ni łujec z ciotkóm miyszkajóm, tóż mamulka przikozali, coby ło przocielach nie zabyły i przez obyczoj tam zaśpiywały. Dziywczynta tam szły nierade, bo jim łóńskigo roku ciotka nie dali ani grosza, jyny kónsek buchty, ale stanyły pod łoknym i zaśpiywały:

Przistympujymy tu pod wasze łokiynko,

chcymy was pozdrowić, gazdoszku, gaździnko.

Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.

A na tym goiczku jedwabne sznóreczki,

ich nawiónzały chudobne dziyweczki.

Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.

Nie dowejcie nóm też talarka jednego,

boby my sie biły w polu kole niego.

Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.

[…]

Dziełuchy szły dali. Rade chodziły z goiczkym do Śliwków pod cestóm, bo tam jim dycki dali kapke grosza na lepszóm a łóńskigo roku jich gaździno wziyli do chałupy, prziniyśli pełny talyrz kołoczy a do gorczków naloli dojanki.

 […]

Dej Pón Bóg dobry dziyń pod wasze łokiynko,

prziszłyśmy pocieszyć was miła gaździnko.

Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.

A na tym goiczku malowane wajca,

sóm też tu dziyweczki szykowne do tańca.

Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.

Zdało sie nóm, zdało, że w polu gorzało,

a to gaździneczce liczko zakwitało.

Goiczek zielóny, pieknie przistrojóny.

Chciały śpiywać dali, ale zpoza płota wylecioł stary gósior i taki dociyrny leci prosto na dziywczynta. Ty sie poboły i uciekajóm naspadek. Zuzka dzierży wajca w dicie a Marynka goiczek. Jewka zaździoła ło jakómsik gałyńź, abo ukielzla i kopyrtła sie prosto do błota. Złómała se krómflek a na spodku same fleki, cało zmaraszóno. Piznyła sie do kostki i jowejczała: „jejku kany, jajku kany". Dziełuchy ji pumógły stanóć i kapke jóm łotrzepały z błota. Stoła tam łodulcóno i zabeczano, taki cudok.

Łujec dopod gónsiora i chycił go za gałgón, ale dziecka sie już nie chciały wracać i poszły na przejmo kole chrostów ku chałupie, coby jich kiery nie uwidzioł. Jak wlazły do kuchyni i zaszmatlały deliny, byli mamulka kapke źli, ale hónym naparzili zielin, coby sie dziyw- czynta nie roznimógly, dyć były ganc mokre z tego chodnika.

Gaździno pumógła sie Jewce sewlyc, pogłoskała jóm po głowiczce i prawi: nie starej sie cerziczko, szróty wypierymy, bolok na nodze po- mażymy, do wiesielo sie zagoji. Aspóń na stare roki bydziecie mieć co spominać.

NG