Obchody Narodowego Święta Niepodległości w Ustroniu

romuald.saletra: Odrodzenie się Państwa Polskiego po I wojnie światowej, podobnie jak powstanie Czechosłowacji, Królestwa Serbów Chorwatów i Słoweńców, Litwy, Łotwy, Estonii czy Finlandii stanowiło konsekwencję próżni geopolitycznej, która zaistniała w środkowej części kontynentu europejskiego po upadku trzech równoważących się wzajemnie imperiów, mowa o Cesarstwie Niemieckim (II Rzesza), Cesarstwie Austrii i Królestwie Węgierskim (Austro-Węgry), i Cesarstwie Rosyjskim. Wówczas poszczególne nacje pozostające pod obcym panowaniem zyskały możliwość stworzenia własnych narodowych państw. Zakończenie I wojny światowej dla nowopowstałych krajów nie oznaczało wstrzymania działań wojennych, wprost przeciwnie, poszczególne narodowości natychmiast po upadku dotychczasowych ciemiężycieli przystąpiły do kolejnych, tym razem wymierzonych w siebie zmagań o kształt powstających państwowości. W przypadku Polski dopiero w 1923 r. nastąpiło ostateczne ukształtowanie i formalne uznanie granic.

romuald.saletra: Jeszcze przed nastaniem dnia 11 listopada 1918 r. powstało kilka niezależnych od siebie ośrodków władzy, które aspirowały do przejęcia kontroli nad odradzającym się krajem. Ukonstytuowała się Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego w Cieszynie, Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie, Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie, Naczelna Rada Ludowa w Poznaniu, czy Rada Regencyjna w Warszawie. Dlatego w okresie przed II wojną światową poszczególne ugrupowania polityczne, w zależności od swoich sympatii różnie obchodziły rocznicę odzyskania niepodległości. Sam J. Piłsudski uważał, iż Święto Odzyskania Niepodległości powinno być sprawowane na pamiątkę 10 lutego 1919 r., kiedy po raz pierwszy na obrady zebrał się Sejm Ustawodawczy (kadencja l. 1919-1922). Poszczególne rocznice 11 listopada pierwotnie były obchodzone przez środowisko sympatyków J. Piłsudskiego i rządów sanacyjnych. Dopiero w 1937 r. dzień 11 listopada w związku z przejęciem przez J. Piłsudskiego władzy w 1918 r. został uznany za święto państwowe. I tu wypada dodać, iż w dziejach II RP był to okres faszyzacji życia politycznego po śmierci J. Piłsudskiego (1935 r.), dokonywanego przez trzy ośrodki zdekoncentrowanej władzy, reprezentowane przez osoby Edwarda Rydza-Śmigłego, Ignacego Mościckiego i Józefa Becka. Wymienionych łączył „kult” postaci J. Piłsudskiego, a także kierowali się oni ideą budowy silnego państwa narodowego poniekąd wzorowanego na przykładzie faszystowskich Włoch. Wówczas II RP od czasu przewrotu majowego (1926 r.) była państwem autorytarnym, z kolei po 1935 r. obserwujemy pewnego rodzaju systemowe nawiązania do włoskiego faszyzmu, co nie oznacza, iż przedwojenna Polska była państwa faszystowskim (była państwem faszyzującym). Warto sobie uświadomić, iż demokrację w przedwojennej Polsce obalił właśnie J. Piłsudski. I tu wypada dodać, iż przed II wojną światową ustrój demokratyczny powszechnie był uważany za przeżytek i anachronizm. Ówcześni myśliciele przyszłość kontynentu wiązali z nastaniem systemów wodzowskich, których zaprowadzenie w poszczególnych krajach wówczas postrzegane było przez pryzmat postępu.

romuald.saletra: Przed wybuchem II wojny światowej ludność Polski miała charakter wielonarodowościowy. Istniały pewne społeczności, które odrodzone państwo uznawały za powersalski sezonowy twór. Na rozbieżności narodowościowe (w szczególności konflikty polsko-ukraińskie) dość wyraźnie wśród obywateli narodowości polskiej nałożyły się różnice polityczne pomiędzy wzajemnie zwalczającymi obozami zwolenników J. Piłsudskiego i zwolenników R. Dmowskiego. Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. było zasługą całego pokolenia polskich patriotów, niezależnie od ich proweniencji politycznych. Niestety w okresie II RP główne zasługi zostały przypisane J. Piłsudskiemu, przy wyraźnym pomięciu równie ważnej roli innych obozów politycznych i postaci, takich jak np. Wojciech Korfanty, Wincenty Witos, Roman Dmowski, Ignacy Daszyński etc. Mamy zatem do czynienia z grupą Ojców Niepodległości, a nie z konkretnym, jednym wyzwolicielem. Szkoda, iż do dziś zapominamy o zasługach tych pozostałych. Sam J. Piłsudski w 1918 r. władzę przejął z inicjatywy Rady Regencyjnej, która w swoich działaniach kierowała wyłącznie pragmatyzmem. Wówczas na ziemiach polskich panowały nastroje rewolucyjne inspirowane wydarzeniami z Rosji (Rewolucja Październikowa). Sprawująca suwerenną władzę od 7 października, usposobiona konserwatywnie i zachowawczo Rada Regencyjna (Józef Ostrowski, Aleksander Kakowski, Zdzisław Lubomirski) na rzecz rozładowania lewicowo ukierunkowanych nastrojów społecznych postanowiła przekazać władzę J. Piłsudskiemu, który powszechnie wówczas kojarzony był ze swych sympatii do socjalizmu.

romuald.saletra: Kiedy w 1926 r. J. Piłsudski przyczynił się do obalenia demokracji w Polsce, sanacyjny obóz władzy w swej propagandzie przypisał swoim przedstawicielom wszelkie zasługi związane z odzyskaniem przez państwo niepodległości, oczywiście przy marginalizacji roli swych przeciwników politycznych. Opozycja w okresie przedwojennym, po przejęciu władzy przez sanację stykała się z rozlicznymi szykanami i prześladowaniami, z kolei na poczet realizacji programu budowy silnego państwa ówczesny obóz władzy propagował kult postaci J. Piłsudskiego, w szczególności w okresie po jego śmierci. Po II wojnie światowej dawny podział polityczny pomiędzy endekami i piłsudczykami zastąpiony został przez nowy układ sił politycznych. Pokoleniu wychowanemu po wojennej pożodze, które nie pamiętało realiów II RP, J. Piłsudski potępiany przez powojenne władze krajowe, naturalnie bezrefleksyjnie pozytywnie kojarzył się ze skutecznym antykomunistycznym oporem (np. w związku z wydarzeniami z 1920 r.), z kolei przedwojenna Polska mylnie jawiła się tej generacji z krajem dostatku i dobrobytu. W związku z tym w trakcie polityczno-systemowych zmian na przełomie lat 80. i 90. XX w. za sprawę niepodlegającą dyskusji uznano przywrócenie obchodzenia Święta Niepodległości właśnie w dniu 11 listopada, na pamiątkę wydarzeń z 1918 r. i postaci J. Piłsudskiego, który niekoniecznie powinien być lansowany za wzór.

romuald.saletra: Osobiście skłaniam się do poglądu na rzecz przeniesienia obchodów Święta Niepodległości na rzecz upamiętnienia wydarzenia, które zaistniało w zupełnie innym kontekście historycznym. Od lat w dniu 11 listopada pod pozorem obchodów Święta Niepodległości dochodzi do różnego rodzaju zdarzeń, które dezawuują uroczysty charakter tego wyjątkowego dnia i prowadzą do niepotrzebnych nikomu podziałów w społeczeństwie. J. Piłsudski obalił w Polsce demokrację, z kolei upamiętnione 11 listopada wydarzenie w świadomości zbiorowej, proces odzyskania przez Polskę niepodległości w pierwszej kolejności wiąże głównie z postacią J. Piłsudskiego. Moim zdaniem Narodowe Święto Niepodległości winno być obchodzone np. 28 czerwca na pamiątkę oficjalnego zakończenia w 1919 r. konferencji pokojowej w Paryżu (Wersalu), kiedy Polska oficjalnie uzyskała podmiotowość prawno-międzynarodową. Delegacja polska na konferencji składała się z przedstawicieli różniących się między sobą stronnictw politycznych. Wskazane wydarzenie stanowiło wspólny sukces całego narodu, a nie tylko przedstawicieli konkretnego obozu. Innym, podobnym i godnym należytego upamiętnienia wydarzeniem moim zdaniem jest pierwsze posiedzenie Sejmu Ustawodawczego, które doszło do skutku w dniu 10 lutego 1919 r.